ГЕАЛОГIЯ
Разгледжаны пытанні тэктанічнага раянавання і будовы паверхні адкладаў франскага яруса верхняга дэвона Брагінска-Лоеўскай перамычкі і сумежных тэрыторый Прыпяцкага і Дняпроўска-Данецкага прагінаў, а таксама прылеглых да іх раёнаў Паўночна-Прыпяцкага пляча, Гомельскай структурнай перамычкі і паўднёва-заходніх раёнаў Варонежскай антэклізы. З улікам наяўных раней і атрыманых дадатковых геолага-геафізічных даных упершыню складзена структурная карта рознаўзроставай паверхні франскіх адкладаў перамычкі і прылеглых да яе тэрыторый. Прыводзіцца расчляненне разрэзаў свідравін, якія выявілі ўтварэнні франскага яруса вывучаных раёнаў, згодна з новай Стратыграфічнай схемай дэвонскіх адкладаў Беларусі дадзена характарыстыка выдзеленых у іх межах станоўчых і адмоўных лакальных структур, абмежаваных буйнымі і дробнымі разломамі, якім прысвоены геаграфічныя назвы.
На аснове шматгадовых даследаванняў, якія ўключаюць палявыя інструментальныя назіранні за развіццём апоўзневых і іншых экзагенных геалагічных працэсаў, а таксама іх картаванне і фотаздымку, праведзена класіфікацыя апоўзняў Беларусі. Аналіз праяўлення апоўзневых працэсаў у межах Беларусі дазволіў вылучыць для тэрыторыі краіны іх генетычныя тыпы: апоўзні зразання, апоўзні выдушвання, апоўзні-струмені і апоўзні выплывання. Асноўныя аб’екты ўздзеяння апоўзневых працэсаў – жылыя і нежылыя будынкі і камунікацыі ў населеных пунктах, кар’еры па здабычы няруднай сыравіны і аўтадарогі рэспублікі.
Устаноўлена, што актывізацыя апоўзневага працэсу абумоўлена дзеяннем атмасферных і тэхнагенных фактараў, асабліва высокая інтэнсіўнасць уздзеяння апоўзняў у вясенні і восеньскі перыяды, як правіла, зімовы перыяд не з’яўляецца працэсанебяспечным, аднак і зімой могуць назірацца адзінкавыя выпадкі праяўлення апоўзняў. У большасці выпадкаў праяўленні апоўзневага працэсу з’яўляюцца вынікам развіцця іншых экзагенных геалагічных працэсаў (рачной эрозіі, суффозіі і інш.). Акрамя таго, негатыўнае ўздзеянне апоўзневых працэсаў на жыллёва-гаспадарчыя аб’екты абумоўлена адсутнасцю або нездавальняючым станам ахоўных збудаванняў, а таксама невыкананнем неабходных ахоўных мерапрыемстваў. Праведзеныя даследаванні сведчаць пра неабходнасць правядзення комплекснай ацэнкі небяспекі апоўзневых працэсаў з мэтай забеспячэння бяспекі жыццядзейнасці насельніцтва і нармальнай эксплуатацыі збудаванняў, галоўным чынам аб’ектаў жылога фонду і транспартных камунікацый.
ПАЛЕАНТАЛОГIЯ I СТРАТЫГРАФIЯ
Прыводзіцца дэталёвае апісанне ізаляваных лусак новага віду прамянёвапёрай рыбы Cheirolepis bychovensis sp. nov. з лепельскіх і адраўскіх адкладаў Беларусі. Па наяўных у распараджэнні аўтара даных выяўлена, што ў пародах лепельскага ўзросту лускі гэтага віду сустракаюцца значна часцей, чым у пародах адраўскага ўзросту. Гэта можа быць звязана, напрыклад, з некалькі горшай вывучанасцю адраўскіх адкладаў у палеаiхтыялагiчных адносінах. Далейшыя даследаванні дазволяць гэта высветліць. Захаванасць лусак добрая, што дазваляе іх дэталёва вывучыць і апісаць. Апроч апісальнай палеанталагічнай часткі ў артыкуле прыведзены даныя па спадарожных арганічных рэштках, якія выяўлены сумесна з лускамі гэтага прадстаўніка прамянёвапёрай рыбы, а таксама прыводзіцца літалагічная характарыстыка парод, у якіх былі знойдзены лускі гэтага вiду. Прыведзеныя ў артыкуле даныя дапаўняюць інфармацыю пра таксанамічны склад познеэмскай і ранняэйфельскай іхтыяфаўны ў межах рэспублікі. У якасці стратыграфічнай асновы выкарыстана Стратыграфічная схема дэвонскіх адкладаў Беларусі 2010 г.
Прыведзены вынікі паліналагічнага і палеакарпалагічнага аналізаў старажытнаазёрных міжледавіковых адкладаў, выяўленых дзвюма свідравінамі на тэрыторыі плошчы Доўгі Мох Чавускага раёна Магілёўскай вобласці. Устаноўлена, што гэтыя адклады сфарміраваліся на працягу першай паловы боркаўскага інтэрвалу белавежскага міжледавікоўя плейстацэну Беларусі. Ахарактарызаваны пылковыя зоны і адпаведныя ім фазы развіцця расліннасці.
ГЕАФIЗIКА
Разгледжаны асаблівасці фарміравання набору сейсмічных атрыбутаў, інфарматыўных пры правядзенні інтэрпрэтацыі вынікаў рэгіянальных сейсмічных работ СОГТ 2D, выкананых у Прыпяцкім прагіне (Паўночна-Прыпяцкае плячо).
Па тэхналогіі спецыялізаванай апрацоўкі сейсмічных матэрыялаў рэгіянальных профіляў СОГТ 2D вылучаны аб’ект, трактаваны як магчымая зона разушчыльнення парод (трэшчынаватасць), якая прадстаўляе цікавасць як магчымы калектар.
Абгрунтоўваецца магчымасць вывучэння цеплавога поля лакальнага ўчастка зямлі, яго структуры верхняй часткi геалагiчнага разрэзу з дапамогай сінхронных вымярэнняў тэмпературы ў прыпаверхневым слоі на глыбіні 30 см. Апісана методыка работ са спецыяльнымі рэгіструючымі тэрмометрамі, а таксама праведзена інтэрпрэтацыя атрыманых вынікаў. Прыводзяцца даныя пробных работ на раней закладзеных пунктах Маладзечанскага геадынамічнага палігона.
ГЕAХIМIЯ
Выкладзены вынікі вывучэння размеркавання ізатопаў вугляроду і кіслароду ў даламітах, даламітавых мергелях і даламіцістых глінах эмска-эйфельскага разрэзу параметрычнай свідравіны Паўночна-Полацкая на паўднёвым усходзе Латвійскай седлавіны. Разрэз у асноўным характарызуецца калянулявымі значэннямі δ13C, тыповымі для седыментацыйных марскіх карбанатаў. У сярэдніх частках віцебскага і асвейскага і на мяжы адроўскага і асвейскага гарызонтаў маюцца адмоўныя экскурсы δ13C з амплітудай да 4‰, якія маркіруюць гіпсаносныя інтэрвалы. Гэтыя экскурсы растлумачаны актывізацыяй паступлення кантынентальных вод, якія ўзбагачаны глебавым вугляродам, ва ўмовах моцнага абмялення басейна і, магчыма, яго расчлянення на асобныя эвапарытавыя ванны. У кастюковіцкім гарызонце адзначана манатоннае зніжэнне δ13C на 4‰ уверх па разрэзе ад самой падэшвы. Яно абумоўлена тым, што пры назапашванні ападкаў гэтай часткі разрэзу пачалася актывізацыя кантынентальнага сцёку, якая пасля прывяла да ўтварэння 5-метровай пачкі бескарбанатных глін. Выказана здагадка, што ізатопны склад кіслароду ранне-сярэднедэвонскай марской вады ў вывучаемым раёне быў некалькі лягчэйшы (δ18О ~ -5…-4,5‰), чым той, што паказаны на глабальнай хемастратыграфічнай крывой. Значэнні δ18О, больш высокія за ~ -5…-4,5‰, праінтэрпрэтаваны як вынік выпарнага канцэнтравання вады, якое найбольш рэльефна адлюстравана лічбамі, адзначанымі ў гіпсаноснай частцы разрэзу (0,5‰ – у віцебскім гарызонце, 0,2‰ – у адроўскім і -0,8‰ – у асвейскім).
Дадзена геахімічная ацэнка сучасных покрыўных адкладаў паўночнай часткі Беларусі. Ацэнены асноўныя статыстычныя параметры размеркавання макраэлементаў Si, P, K, Ca, Mg, Fe, Al і мікраэлементаў Pb, Ni, Co, Cr, V, Mn, Ti, Zr, Cu, Ba, Nb, Zn, B. У маштабе 1:200 000 складзена геахімічная поліэлементная карта тэрыторыі Віцебскай вобласці. Найбольш высокае ўтрыманне мікраэлементаў у паўднёва-заходняй частцы вывучаемай тэрыторыі, дзе канцэнтрацыі Ni, Zr, Nb, Ba, B перавышаюць кларк чацвярцічных адкладаў Беларусі ў 1,6–3,2 раза. На аснове аналізу геахімічных даных, у тым ліку каэфіцыентаў канцэнтрацыі і іх дыферэнцыяцыі, вызначаны асацыяцыі элементаў, ранжыраваных па змяншэнні Кк. Вылучаны геахімічныя асацыяцыі для групы назапашваных элементаў з Кк ≥ 1,5 і групы рассейвальных з Кк < 0,7.
КАРЫСНЫЯ ВЫКАПНІ
Разгледжаны геалагічная будова і каліяноснасць адкладаў перспектыўнага на калійныя солі Капаткевіцкага ўчастка. Прыведзены вынікі аналізу геолага-геафізічнага матэрыялу, атрыманага падчас геолагаразведачных работ. Асаблівая ўвага нададзена характарыстыцы калійнага гарызонту VI-п, які валодае найбольшымі перспектывамi прамысловага асваення. Дадзены рэкамендацыі па правядзенні далейшых работ у межах Капаткевіцкага ўчастка. Адзначана, што руды распаўсюджаных тут калійных гарызонтаў адносяцца да чырвонакаляровай гіперсалянай асацыяцыі, а запасы калійных соляў у яго межах могуць разглядацца як рэзервовая база для Петрыкаўскага радовішча.
Упершыню з выкарыстаннем гідрахімічных даных колькасна ацэнена змяненне аб’ёму сеткі фільтрацыйных каналаў пры правядзенні доследна-прамысловых работ па рассаленні прадуктыўных пародкалектараў і павышэнні нафтааддачы на свідравінах 3, 7, 17 і 21 Бярэзінскага нафтавага радовішча. Праведзеныя па распрацаваных аўтарамі методыках разлікі паказваюць, што сумарнае павелічэнне аб’ёму сеткі фільтрацыйных каналаў за кошт растварэння другаснага галіта рознымі свідравінамі вагаецца ў межах ад 1369,0 м3 па свідравіне 17 да 776,6 м3 па свідравіне 7. Улічваючы высокую ступень засланення межсолевых, што рассаленню зрынулася толькі невялікая частка прадуктыўных калектараў пераважна ў прызабойных зонах свідравін. Нягледзячы на гэта ў межах зоны ўплыву разгляданых свідравін адбылася прыкметная змена фільтрацыйных уласцівасцей парод, што пацвярджаецца вынікамі гідрадынамічных даследаванняў у свідравінах, падвышэннем іх прыёмістасці з кожным наступным цыклам доследна-прамысловых прац, ростам дэбітаў свідравін па нафце і па вадкасці.
Несаляныя пароды верхнесаляноснай тоўшчы з’яўляюцца вельмі важным нафтаносным і нафтаперспектыўным аб’ектам: у межах тоўшчы адкрыты цэлы шэраг радовішчаў нафты. Пароды несалявых пачак галітавай падтоўшчы на шэрагу плошчаў Прыпяцкай нафтагазаноснай вобласці валодаюць дастатковымі фільтрацыйна-ёмістымі ўласцівасцямі для ўтрымання вуглевадародаў, адзначаюцца шматлікія прамыя прыкметы нафтаноснасці ў керне. У той жа час з-за складанасці геалагічнай будовы ўнутрысалявых аб’ектаў адзначаецца, што ступень вывучанасці перспектыўных аб’ектаў недастатковая для надзейнага прагназавання як развіцця парод-калектараў і іх нафтанасычанасці, так і зон развіцця пастак у межах тоўшчы, іх прасочванне па плошчы і разрэзе [3].
Разгледжаны вынікі апрацоўкі гідрахімічнай інфармацыі па здабываючых свідравінах варонежскай паклады нафты Залатухінскага радовішча ў сувязі з асаблівасцямі іх эксплуатацыі, што дазволіла ўстанавіць агульныя заканамернасці змянення гідрахімічных і тэхналагічных параметраў за ўвесь перыяд асваення пакладу, які разглядаецца. Вынікі гідрахімічных даследаванняў сведчаць пра прынцыпова розныя характары яе распрацоўкі ў межах заходняй і ўсходняй частак. Калі заходнія ўчасткі паклады распрацоўваліся на змешаным пругкаводанапорным і штучна воданапорным рэжыме, то для ўсходняй часткі паклады характэрны актыўны штучна воданапорны рэжым. Хуткасці перамяшчэння пластавых флюідаў у межах паклады ацэнены ў 0,56–15,83 м/сут. Разлічаныя аб’ёмы раствораных і вынесеных са спадарожнымі водамі другасных галітавых уключэнняў склалі 4870 м3, што прывяло да істотнай змены фільтрацыйна-ёмістых уласцівасцей прадуктыўных адкладаў. Вынікі праведзеных даследаванняў рэкамендавана выкарыстоўваць пры карэкціроўцы гідрадынамічнай мадэлі варонежскай паклады Залатухінскага радовішча і складанні новага праектнага дакумента яе далейшай распрацоўкі.
Выкладзены вынікі лабараторных даследаванняў па вызначэнні хімічнага складу сумесі пластавога расолу з фільтратам буравога гліністага раствору ў розных аб’ёмных суадносінах у мэтах устанаўлення найбольш аптымальных крытэрыяў ацэнкі прадстаўнічасці гідрахімічных даных, атрыманых пры выпрабаванні і асваенні свідравін. Дадзена эксперыментальная ацэнка прадстаўнічасці проб пластавых расолаў, атрыманых пры бурэнні свідравіны Усходне-Выступавіцкай 3, а таксама прыводзіцца ацэнка перспектыў нафтаноснасці міжсалявых адкладаў па дакладных гідрахімічных даных.
Разгледжана геалагічная будова задонскіх адкладаў цэнтральнай часткі Чырвонаслабодска-Маладушынскай ступені Паўночнага раёна Прыпяцкага прагіну на прыкладзе Нова-Каранёўскай плошчы. Выяўлены заканамернасці ў размеркаванні арганічнага рэчыва і іх сувязь з літалагічным складам парод. Устаноўлена залежнасць тыпу арганічнага рэчыва ад абставін асадканазапашвання ў палеабасейне. Выяўлены заканамернасці ў працэсах пераўтварэння арганічнага рэчыва, якія залежаць ад тыпу першаснага арганічнага рэчыва. Умовы пахавання АР паляпшаюцца па разрэзе ад адкладаў кузьмічаўскага гарызонту да адкладаў трэмлянскага гарызонту. Ступень пераўтворанасці арганічнага рэчыва павялічваецца па меры апускання адкладаў міжсолевага комплексу і дасягае ўзроўню МК1 з глыбіні 2870 м.