У артыкуле прыведзены звесткі аб будове, рэчыўным складзе, структурна-тэкстурных асаблівасцях, паліналагічных, макра- і мікрафаўністычных характарыстыках і ўмовах фарміравання рознаўзроставых адкладаў платформеннага чахла, выяўленых параметрычнай свідравінай Клімавіцкая 4П, прасвідраванай на ўсходзе Беларусі ў працэсе рэгіянальных геолагаразведачных работ у рамках Дзяржаўнай праграмы «Ахова навакольнага асяроддзя і ўстойлівае выкарыстанне прыродных рэсурсаў» (падпраграма 1 «Нетры Беларусі») на 2021–2025 гг.

У артыкуле прыведзены вынікі літалагічнага, мінералагічнага, геахімічнага і палеанталагічнага вывучэння парод платформеннага чахла, выяўленых свідр. Кобрын 1к у 2014 г. на ўсходзе Падляска-Брэсцкай упадзіны. Праведзены аналіз вынікаў разнапланавых даследаванняў керну гэтай свідравіны, атрыманых за апошняе дзесяцігоддзе сумесна з расійскімі і польскімі калегамі. Удакладнена геалагічная будова слабавывучанай тэрыторыі і зроблены вывады аб гісторыі яе геалагічнага развіцця. Акрэслена кола нявырашаных праблем у стратыграфіі познепратэразойскіх і кембрыйскіх адкладаў Беларусі.

Прыведзены даныя аб канадонтах з адкладаў кузьмічоўскага і тонежскага гарызонтаў ніжняга фамена Прыпяцкага прагіну. Вылучаны комплексы канадонтаў з таксонамі, характэрнымі для зон стандартнай канадонтавай шкалы: комплекс канадонтаў з адкладаў кузьмічоўскага гарызонту адпавядае зонам Palmatolepis triangularis, Pa. delicatula platys і Pa. minuta minuta, а тонежскага – зонам Pa. minuta minuta, Pa. crepida crepida і Pa. termini [13]. Удакладнены час з’яўлення Icriodus alternatus hemialternatus Drygant 2010, Polygnathus communis larysazimae Drygant 2010, P. delenitor Drygant 1986. На падставе біяфацыяльнага аналізу выкананы палеагеаграфічныя рэканструкцыі. Праведзены стратыграфічныя карэляцыі дадзенай часткі разрэзу з Валына-Падоліяй, цэнтральнымі раёнамі Усходне-Еўрапейскай платформы і Валгаградскім Паволжам.

У артыкуле разгледжана вугляноснасць ніжневізейскіх адкладаў ніжняга карбону Прыпяцкага прагіну, якія залягаюць фрагментарна ў межах асобных заканчэнняў сінклінальных зон. Разгледжаныя адклады ўяўляюць сабой захаваныя фрагменты пахаванай азёрна-рачной палеасістэмы ранневізейскага ўзросту. Асноўныя вуглепраяўленні ўстаноўлены ва ўтварэннях бобрыкаўскага гарызонту на Лельчыцкай і Заазёрнай плошчах, размешчаных у заходняй частцы Паўднёва-Ельскай і сярэдняй частцы Паўночна-Ельскай сінклінальных зон прагіну адпаведна. Другарадныя вуглепраяўленні адзначаны ў адкладах гостаўскага гарызонту, якія залягаюць у асноўным са скарочанымі разрэзамі ў вылучаных заканчэннях сінклінальных зон. Ва ўтварэннях ніжняга візе пласты і праслоі вуглёў і вуглістых глін утвараюць лінзы абмежаванага распаўсюджвання з рэзка зменлівымі будовай і магутнасцю. Гостаўска-бобрыкаўскія вуглі ўтварыліся з рэштак вышэйшых раслін, па ступені метамарфізму яны адносяцца да бурых вуглёў групы Б3.

Прыведзены вынікі абагульнення матэрыялаў па сістэматыцы, марфалогіі і распаўсюджванні фасілій рэпрадуктыўных структур папараці Azolla позняга кайназою Беларусі. Апісаны мегаспоравыя комплексы шасці відаў і варыятэтаў у двух з іх, выяўленыя ў выніку палеакарпалагічных даследаванняў, а таксама таксоны, вызначаныя паводле паліналагічных даных.

У артыкуле падаюцца кароткія звесткі аб стане вывучэння ўмоў залягання, літалагічным і мінеральным складзе, палеамагнетызме і палеабатанічныя звесткі аб памежных адкладах неагену (холмецкі гарызонт верхняга пліяцэну) і квартару (дварэцкі гарызонт ніжняга плейстацэну) у разрэзах стрататыпу мяжы на паўднёвым усходзе Беларусі ў Рэчыцкім раёне паміж вёскамі Холмеч і Дварэц на правым беразе Дняпра. Адзначаны асноўныя крытэрыі мяжы паміж сістэмамі з апублікаваных матэрыялаў і вызначаны задачы неабходных будучых даследаванняў. На малюнках паказаны агульны выгляд агалення каля в. Дварэц і схема размяшчэння разрэзаў, з якіх вывучаны палеабатанічныя матэрыялы, – 17 шурфаў і расчыстак на правабярэжным поплаве Дняпра і 7 глыбокiх свідравін, 2 з іх на поплаве і 5 – на карэнным беразе.

На аснове дэталёвага аналізу шматгадовых даных маніторынгу падземных вод у прыродных (слабапарушаных) і парушаных эксплуатацыяй умовах, вывучэння асаблівасцей геолага-гідрагеалагічных умоў, правядзення палявых, доследна-фільтрацыйных работ, удакладнення колькасных характарыстык, з улікам развіцця плошчаў варонак дэпрэсій і іх уплыву на стан найбліжэйшых водных аб’ектаў у раёнах размяшчэння водазабору Лучажэвічы і Мікашэвіцкага горназдабываючага раёна распрацаваны прагнозныя карты гідрадынамічнага рэжыму падземных вод, дадзены рэкамендацыі па развіцці лакальнага маніторынгу падземных вод, распрацаваны водаахоўныя мерапрыемствы па рацыянальным выкарыстанні і ахове падземных вод ад спусташэння ў беларускай частцы басейна р. Прыпяць.

У артыкуле апісана спроба пагарызонтнай ізатопнай (С, О) карэляцыі ніжне- і сярэднедэвонскіх адкладаў Беларусі ў разрэзах свідравін Паўночна-Полацкая (на паўднёвым усходзе Латвійскай седлавіны), Быхаўская (у зоне сучлянення Аршанскай упадзіны і Жлобінскай седлавіны), Кармянская (на Жлобінскай седлавіне), Прыволле (на Паўночна-Прыпяцкім плячы Прыпяцкага прагіну) і ГГК-1 (на паўночна-заходнім краі Варонежскай антэклізы). Вывучаліся наступныя гарызонты: віцебскі (эмс), адроўскі і асвейскі (ніжні эйфель), гарадоцкі (сярэдні эйфель), касцюковіцкі (верхні эйфель). Паказана, што ізатопная інфармацыя можа служыць для вызначэння эпізодаў эвапарытызацыі, узмацнення і аслаблення кантынентальнага сцёку, абмялення седыментацыйнага басейна, акіслення рассеянага арганічнага рэчыва ў асадку, для карэляцыі разрэзаў, ацэнкі характару постседыментацыйнных змяненняў адкладаў. Не заўсёды назіраецца ўзгодненасць у паводзінах велічынь δ13C і δ18О, з аднаго боку, і літафацыяльных параметраў – з другога. Такім чынам, ізатопныя даныя ў шэрагу выпадкаў могуць служыць самастойным паказчыкам варыяцый умоў утварэння і пераўтварэння адкладаў.

У артыкуле прыводзяцца вынікі эксперыментальных даследаванняў геахімічнай міграцыі рэчыва ў трохкампанентнай сістэме «расол – парода – нафта». Вызначаны знешнія фактары, якія ўплываюць на змяненне макра- і мікракампанентнага складу расолу: шчыльнасць нафты, канцэнтрацыя нафтавых смол, літалагічны склад умяшчальных парод, мінералізацыя зыходнага расолу, перыяд узаемадзеяння. Прапанаваны каэфіцыент (НСО3 + NH4) / SO4 у якасці лакальнага крытэрыю ацэнкі перспектыў нафтагазаноснасці.
Вынікі даследавання рэкамендуюцца пры вывучэнні ўмоў фарміравання складу і ўласцівасцей пластавых вод, а таксама ў пошукавай і разведачнай гідрагеахіміі.

Мэта работы – ацэнка сучаснай геадынамічнай актыўнасці разломных зон з дапамогай газагеахімічных індыкатараў. Абагульнены вынікі шматгадовых геафізічных і газагеахімічных даследаванняў сучаснай геадынамічнай актыўнасці на тэрыторыі Гомельскай структурнай перамычкі і сумежнай тэрыторыі Прыпяцкага прагіну. У якасці індыкатараў геадынамічнай актыўнасці разглядаюцца прасторава-часавыя анамаліі вадароду ў падглебавым газе, гелію ў падземных водах і трапасфернага метану. Даследаванні ўключалі: пляцовачную здымку вадароду ў падглебавым газе і гелію ў падземных водах (грунтавы і першы напорны ваданосныя гарызонты); вывучэнне часавай дынамікі вадароду ў стацыянарных пунктах назірання; вывучэнне прасторава-часавых змяненняў канцэнтрацыі трапасфернага метану. Для вывучэння поля трапасфернага метану выкарыстаны даныя касмічнай здымкі спадарожніка Sentinel-5P TROPOMI (2019– 2024). У якасці дадатковага метаду выяўлення анамалій метану выкарыстоўваўся спектральны індэкс NDMI (разлічваўся на аснове здымкі спадарожнікаў Landsat 8–9 і Sentinel-2). На аснове праведзеных работ прапанаваны комплекс газагеахімічных індыкатараў сучаснай геадынамічнай актыўнасці тэктанічных структур ва ўмовах старажытных платформ, які ўключае гелій (у падземных водах), вадарод (у падглебавым газе) і метан (у трапасферы). Прадстаўленыя ў артыкуле прыклады паказваюць, што газагеахімічныя метады могуць эфектыўна вырашаць задачы маніторынгу геадынамічнай актыўнасці.

Матэрыялы па калійных гарызонтах вывучаны на плошчах, у прасторавых адносінах значна аддаленых на ўсход ад добра даследаваных раёнаў захаду і паўднёвага захаду прагіну. Часткі разрэзу каліяноснай субфармацыі, якія на захадзе прагіну размяшчаюцца на глыбінях, якія адпавядаюць шахтавай распрацоўцы, ва ўсходняй частцы Паўночнага і Цэнтральнага структурных арэалаў значна паглыбляюцца.

У артыкуле разгледжаны вынікі комплекснага даследавання ўплыву петрафізічных уласцівасцей парод калектараў Прыпяцкага прагіну на эфектыўнасць шматэтапнага нестацыянарнага цыклічнага ўздзеяння на залежах з трэшчынна-паравымi калектарамі. На аснове фактарнага аналізу вывучаны асноўныя геолага-фізічныя фактары (порыстасць, пранікальнасць, расчлянёнасць вязкасць нафты, нафтанасычанасць, гліністасць і інш.), якія вызначаюць геалагічную эфектыўнасць тэхналогіі пры здабыванні астаткавых запасаў нафты. Прадстаўлены вынікі доследна-прамысловых работ, выкананых на семілуцка-саргаеўскім пакладзе Залатухінскага радовішча, якія пацвердзілі выніковасць тэхналогіі. Удакладнены і пашыраны крытэрыi адбору патэнцыяльных аб’ектаў пад тэхналогію на базе даных фактарнага аналізу.

Ва ўмовах сучаснай геолага-геафізічнай вывучанасці Прыпяцкага прагіну відавочны факт непасрэднага ўплыву разломнай тэктонікі на фарміраванне пастак вуглевадародаў незалежна ад агульнапрызнаных сусветных тэорый паходжання нафты і іх вытворных. Гэта абумоўлена тым, што разломы з’яўляюцца не толькі прыроднымі артэрыямі дастаўкі вуглевадародаў у будучыя пасткі, але і надзейнымі экранамі пры іх канчатковым фарміраванні. У прадстаўленай работе разглядаюцца метадычныя аспекты прагнозу новых нафтаперспектыўных пастак у адкладах міжсалявога і верхнесаляноснага комплексаў Цэнтральнага структурна-тэктанічнага арэала на прыкладзе міжсалявых залежаў Гарцаўскага радовішча.

У артыкуле прыводзяцца вынікі супастаўлення данных разведкі і распрацоўкі ІІІ калійнага гарызонту Чацвёртага шахтнага поля Старобінскага радовішча солей. Вынікі работы пацвярджаюць, што методыка разведкі радовішча, якая прымяняецца, дае дакладныя вынікі, а iснуючыя разыходжанні не аказваюць істотнага ўплыву на яго наступнае асваенне. Пры правядзенні супастаўлення ўстаноўлена, што павелічэнне шчыльнасці разведачнай сеткі ад катэгорыі С1 да А не прыводзіць да памяншэння разыходжанняў, такім чынам, узнікае сумненне ў неабходнасці павелічэння колькасці свідравін на этапе разведкі пасля атрымання запасаў катэгорыі С1 для падобных радовішчаў. З аналізу прычын узнікнення і велічыні разыходжанняў па падліковых блоках вынікае, што максімальны ўплыў аказвае якасць свідравання і выхад керна, а не колькасць свідравін. Выкладзеныя ў артыкуле высновы маюць папярэдні характар, паколькі заснаваны на супастаўленні даных разведкі і распрацоўкі толькі па адным калійным гарызонце ў межах аднаго тэктанічнага блока, і патрабуюць пацвярджэння пры далейшых даследаваннях на іншых участках і гарызонтах.

Мэта работы – разгледзець на прыкладзе аднаго з кар’ераў па здабычы агульнараспаўсюджаных карысных выкапняў на тэрыторыі Віцебскай вобласці магчымасці выкарыстання беспілотных лятальных апаратаў для дакладнага падліку здабываемых аб’ёмаў земляных мас, якія дазваляюць аптымізаваць працэсы планавання і кіравання прыроднымі рэсурсамі. У якасці тэставага палігона для адпрацоўкі методыкі разлікаў і здымкі быў выбраны пясчаны кар’ер радовішча «Шалыгі-1», размешчаны ў паўночнай частцы Віцебскага раёна за 0,9 км на паўночны захад ад цэнтра в. Шалыгі, за 0,5 км на поўдзень – паўднёвы ўсход ад цэнтра в. Трыгубцы і за 14,0 км на поўнач ад цэнтра г. Віцебска, які эксплуатуецца з 2023 года. Ацэнка аб’ёмаў здабываемых земляных мас была выканана з выкарыстаннем сучасных праграмных рашэнняў і тэхналогій, што забяспечыла высокую дакладнасць і эфектыўнасць аналізу. У ходзе работы прымяняліся метады вектарызацыі (Easy Trace і інш.), фотаграметрычнага аналізу (Agisoft Metashape) і геаінфармацыйнага аналізу (QGIS, Аксіёма), а таксама камп’ютарнае мадэляванне на аснове САПР (модуль Geonics nanoCAD) і праграмаванне рашэнняў. Зыходныя даныя былі атрыманы ў выніку аўтаматычнай аэрафотаздымкі з выкарыстаннем камеры высокага разрознення БПЛА Phantom. У выніку праведзенай аэрафотаздымкі кар’ера атрыманы масіў з 527 здымкаў у бачным спектры (RGB) з разрозненнем 2,5 см/піксель. З дапамогай праграмы Agisoft Metashape пабудаваны артафотаплан, мадэль, воблака кропак і лічбавая мадэль мясцовасці тэрыторыі кар’ера. Акрамя таго, папярэдне былі разлічаны аб’ёмы земляных мас па мадэлі «на ляту». Далей у праграме QGIS праводзілася апрацоўка даных аб рэльефе тэрыторыі і іх падрыхтоўка для экспарту ў nanoCAD Geonics. Асноўныя разлікі праводзіліся на базе спецыялізаванага модуля расійскага аналага AutoCAD – nanoCAD Geonics. Пабудова паверхняў ажыццяўлялася некалькімі спосабамі на базе імпартаваных аблокаў кропак (.las) і гарызанталяў (.shp). Картаграмы земляных мас пабудаваны па квадратах (аналаг ручнога спосабу разлікаў). Выніковыя разлікі былі супастаўлены з матэрыяламі традыцыйнай наземнай здымкі нетракарыстальніка. Выкарыстанне адзіных методык разліку і пазіцыянавання дазваляе гаварыць аб тым, што розніца ў выніках звязана з больш высокай дакладнасцю мадэлявання на аснове даных беспілотнай здымкі. Такім чынам, зыходзячы з якасці вынікаў у сукупнасці з больш высокім узроўнем бяспекі і аператыўнасці, можна гаварыць аб тым, што дыстанцыйная ацэнка колькасных параметраў нетракарыстання з’яўляецца пераважнай у параўнанні з традыцыйнымі метадамі.

Для даследавання геалагічных сістэм (структур) вельмі важным з’яўляецца іх вывучэнне не толькі з пазіцый іх структуры і ўзаемных сувязей, узаемадзеяння ўнутры самой структуры ў нейкім часавым зрэзе, але і з пазіцый функцыянавання і змянення сістэмы ў часе. Трансфармацыя прыродных геалагічных сістэм – гэта не толькі стадыя развіцця: працэс трансфармацыі ўключае генезіс, развіццё, дэградацыю, разбурэнне; агульная накіраванасць трансфармацыі – дысіпацыя, павелічэнне агульнай энтрапіі сістэмы. Дыскрэтныя прыўносы энергіі ў геалагічную сістэму могуць выклікаць працэсы самаарганізацыі і часовае памяншэнне энтрапіі, але не выключаюць агульную дысіпатыўную тэндэнцыю трансфармацыі сістэмы. Самаарганізацыя ў сістэмах коснай матэрыі з’яўляецца звяном энтрапійных працэсаў і ў цэлым не пераводзіць сістэму на больш высокі ўзровень арганізацыі, арганізаванасці рэчыва.